สมเด็จพระสังฆราช   

“ประมุขแห่งคณะสงฆ์ของประเทศไทย”  

• คำว่า "สังฆราช" แปลว่า ราชาของสงฆ์ ราชาของหมู่คณะ   
• สมเด็จพระสังฆราช หมายถึง พระมหาเถระผู้เป็นใหญ่สูงสุดในสังฆมณฑล (วงการคณะสงฆ์) และทรงเป็นประธานการปกครองคณะสงฆ์  
• ตำแหน่งนี้มีที่มาจาก คณะสงฆ์ไทยที่นำแบบอย่างมาจากลัทธิลังกาวงศ์ นับแต่สมัยกรุงสุโขทัย เมื่อครั้งที่พ่อขุนรามคำแหงมหาราชได้ทรงอัญเชิญพระเถระผู้ใหญ่จากลังกาที่เชี่ยวชาญในพระไตรปิฎก เข้ามาเผยแผ่พระพุทธศาสนาฝ่ายเถรวาทในประเทศไทย สืบต่อกันมายังสมัยกรุงศรีอยุธยา สมัยกรุงธนบุรี และสมัยกรุงรัตนโกสินทร์(ราชอาณาจักรไทยปัจจุบัน) ตามลำดับ นับเป็นเวลากว่า 700 ปี  
• พระมหากษัตริย์ ทรงสถาปนาสมเด็จพระสังฆราช  
• ตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 1 ถึงรัชกาลที่10 (รัชกาลปัจจุบัน) แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ มีพระมหาเถระได้รับการสถาปนาขึ้นเป็นสมเด็จพระสังฆราช แล้วทั้งสิ้น 20 พระองค์  

อำนาจหน้าที่ของสมเด็จพระสังฆราช  

ตามกฎหมายสมเด็จพระสังฆราช มีฐานะทรงเป็นประมุขแห่งคณะสงฆ์ทั้งปวง ทรงมีอำนาจบัญชาการคณะสงฆ์โดยพระองค์เองได้ และในฐานะประธานกรรมการมหาเถรสมาคม ย่อมมีอำนาจหน้าที่รับผิดชอบในการบริหารคณะสงฆ์และกิจการพระศาสนาทั้งหมด  

ประเทศไทย 

มี 80,000 หมู่บ้าน 

แต่ 

มีวัด 44,000 แห่ง 

วันสถาปนาสมเด็จพระสังฆราช  

นับแต่พระมหากษัตริย์ ทรงมีพระกระแสรับสั่งให้สำนักพระราชวังจัดพิธีการโดยกำหนดวัน เวลา และรายการตามพระราชประเพณีขึ้น ท่ามกลางสังฆมณฑล ณ พระอุโบสถ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม จากนั้นประกอบพิธีเจริญชัยมงคลคาถา และลั่นระฆังทุกวัดทั่วประเทศในช่วงเวลาที่สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวถวายน้ำแด่สมเด็จพระสังฆราชด้วยพระมหาสังข์ทักษิณาวรรต (หอยสังข์ที่เวียนไปทางด้านขวา ตามคติความเชื่อของศาสนาพราหมณ์-ฮินดูถือเป็นสิ่งมงคล)  

และถวายพระสุพรรณบัฏ คือ “ลานทอง” มีลักษณะเป็นแผ่นทองคำบาง ๆ ทำตามอย่างใบลานที่ใช้ในการจดจารหนังสือและพระธรรมคัมภีร์ โดยนำทองคำไปแผ่ให้มีรูปร่างและความยาวเท่า ๆ กับ ใบลานและจารตัวอักษรเป็นพระนามเต็ม ชื่อพระอารามที่สถิต และข้อความอีกเล็กน้อย พร้อมถวายพระตราตำแหน่ง พัดยศ และเครื่องประกอบสมณศักดิ์ ซึ่งถือเป็นธรรมเนียมปฏิบัติตามโบราณราชประเพณี   

เส้นทางการแต่งตั้งสมเด็จพระสังฆราช  

องค์ที่ 20 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์  

• 11 กรกฎาคม 2559 - พล.อ.ประยุทธ์ จันทร์โอชา นายกรัฐมนตรี ให้สัมภาษณ์ว่าจะไม่ทูลเกล้าฯ ถวายรายชื่อสมเด็จพระสังฆราชองค์ที่ 20 หากยังมีปัญหากันอยู่  
• 29 ธันวาคม 2559 - ที่ประชุมสภานิติบัญญัติแห่งชาติ (สนช.) มีมติสามวาระรวดแก้ไข พ.ร.บ.คณะสงฆ์ (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2535 ให้พระมหากษัตริย์ทรงสถาปนาสมเด็จพระสังฆราช และให้นายกรัฐมนตรีลงนามรับสนองพระบรมราชโองการ โดยไม่จำเป็นต้องผ่านความเห็นชอบจากมหาเถรสมาคม และไม่จำเป็นต้องเป็นสมเด็จพระราชาคณะที่มีอาวุโสสูงสุด ด้วยคะแนนเสียงเอกฉันท์ 182 เสียง  
• 6 มกราคม 2560 - เว็บไซต์ราชกิจจานุเบกษา เผยแพร่ พ.ร.บ.คณะสงฆ์ (ฉบับที่ 3) พ.ศ.2560 ซึ่งเป็นฉบับใหม่ ให้มีผลใช้บังคับได้ทันที  
• 7 กุมภาพันธ์ 2560 - สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวมหาวชิราลงกรณ บดินทรเทพยวรางกูร มีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ แต่งตั้ง สมเด็จพระมหามุนีวงศ์ (อัมพร อมฺพโร) เจ้าอาวาสวัดราชบพิธสถิตมหาสีมารามราชวรวิหาร กรุงเทพฯ เป็นสมเด็จพระสังฆราชองค์ที่ 20 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์  

สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ 
สมเด็จพระสังฆราช 
สกลมหาสังฆปริณายก 
(อัมพร อัมพโร) 

สมเด็จพระสังฆราช    
(อัมพร อัมพโร)    
เจ้าอาวาส    
วัดราชบพิธสถิตมหาสีมารามราชวรวิหาร  

วัดราชบพิธสถิตมหาสีมารามราชวรวิหาร เป็นพระอารามหลวงชั้นเอก ชนิดราชวรวิหาร ที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าฯ ให้สร้างขึ้นเป็นวัดประจำรัชกาลเมื่อ พ.ศ. 2412 มีพิธีก่อพระฤกษ์ เมื่อวันที่ 22 มกราคม พ.ศ.2412 

มีลักษณะผสมระหว่างสถาปัตยกรรมไทยกับสถาปัตยกรรมตะวันตก คือ ลักษณะภายนอกเป็นสถาปัตยกรรมไทย ส่วนภายในออกแบบตกแต่งอย่างตะวันตก และทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานนามว่าวัดราชบพิธสถิตมหาสีมาราม หมายถึง วัดที่พระมหากษัตริย์ทรงสร้าง และมีมหาสีมาอันเป็นเสาศิลาจำหลักยอดเป็นรูปเสมาธรรมจักร 8 เสา ตั้งเป็นสีมาที่กำแพง 8 ทิศ “ราชบพิธ” หมายถึง พระอารามที่พระเจ้าแผ่นดินทรงสร้าง บพิธ คำนี้มาจากภาษาบาลีคือ ปวิธะ ที่แปลว่าสร้าง ส่วน “สถิตมหาสีมาราม” หมายถึง พระอารามซึ่งมีสีมากว้างใหญ่ เป็นมหาสีมาล้อมรอบอาณาเขตของวัด

ตั้งอยู่บริเวณถนนเฟื่องนคร แขวง วัดราชบพิธ เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร

วัดราชบพิธสถิตมหาสีมารามราชวรวิหาร นับเป็นพระอารามหลวงสุดท้าย ที่พระมหากษัตริย์ทรงสร้างตามโบราณราชประเพณีที่มีการสร้างวัดประจำรัชกาล

• วัดประจำพระมหากษัตริย์ แห่งกรุงรัตน์โกสินทร์ ประกอบด้วย รัชกาลที่ 5 รัชกาลที่ 7 และรัชกาลที่ 9

• วัดที่ประทับสังฆราช ถึง 3 พระองค์

1) พระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหลวงชินวรสิริวัฒน์ สมเด็จพระสังฆราชเจ้า 

• ทรงดำรงตำแหน่ง ระหว่าง พ.ศ 2444 ถึง พ.ศ 2480

2) สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงชินวราลงกรณ์ (วาสน์ วาสโน) 

• ทรงดำรงตำแหน่ง ระหว่าง พ.ศ 2489 ถึง 2531 

• ทรงเป็นพระอุปัชฌาย์ พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรรามาธิบดีศรีสินทรมหาวชิราลงกรณ พระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 10 ครั้งดำรงพระอิสริยยศสมเด็จพระบรมโอสราธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราลงกรณ สยามมกุฎราชกุมาร เมื่อวันที่ 6 พฤศจิกายน พ.ศ.2521

3) สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ (อัมพร อมฺพโร) สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก 

• ทรงดำรงตำแหน่ง ระหว่าง พ.ศ 2551 ถึง ปัจจุบัน 

• ทรงเป็นปฐมสกลมหาสังฆปริณายกในแผ่นดินรัชกาลที่ 10   

• ทรงเป็นหัวหน้าพระธรรมทูตรุ่นแรก นำพระพุทธศาสนาแบบเถรวาทไปเผยแผ่ที่นครซิดนีย์ รัฐนิวเซาท์เวลส์ เครือรัฐออสเตรเลีย โดยขณะที่ยังประทับอยู่ในประเทศออสเตรเลีย ก็ได้มีโอกาสพบกับพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 10 ขณะทรงพระยศเป็นสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ และการพบกันครั้งนี้ก็ทำให้พระเจ้าอยู่หัวทรงเลื่อมใสสมเด็จพระสังฆราชเรื่อยมา

พระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว   
รัชกาลที่ 10 ขณะทรงดำรงพระราชอิสริยยศ “สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าวชิราลงกรณ”  
เสด็จพระราชดำเนินไปทรงบำเพ็ญพระราชกุศล ณ วัดพุทธรังษี สแตนมอร์ (wat Buddharangsee Stanmore)
นครซิดนีย์ รัฐนิวเซาท์เวลส์ เครือรัฐออสเตรเลีย  

ในภาพ : องค์ที่ 3 จากขวา คือ สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ สมเด็จพระสังฆราช (อัมพร อมฺพโร)   
สมเด็จพระสังฆราชพระองค์ที่ 20 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ขณะทรงดำรงสมณศักดิ์ที่ “พระปริยัติกวี”

แหล่งอ้างอิง : 

• สำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติ  
  (National Office of Buddhism) 
  https://www.onab.go.th

• ลานธรรมจักร     
  http://www.dhammajak.net